ຮີດສິບສອງ ຄອງສິບສີ່
“ຮີດ” ແລະ“ຄອງ” ມີຄວາມໝາຍໃກ້ຄຽງກັນແຕ່ບໍ່ແມ່ນອັນດຽວກັນ. ຄຳວ່າ “ຮີດ”ແມ່ນໝາຍເຖິງສິ່ງທີ່ໄດ້ປະພຶດປະຕິບັດກັນມາເປັນເວລາດົນນານ, ສ່ວນຄຳວ່າ “ຄອງ” ໝາຍເຖິງກົດຫຼືແນວທາງທີ່ວາງໄວ້ເພື່ອປະຕິບັດຕາມ. ເມື່ອເຮົາເອົາ “ຮີດ”ແລະ “ຄອງ” ມາລວມເຂົ້າກັນ ຈະກາຍເປັນຄຳວ່າ “ຮີດຄອງ” ທີ່ມີຄວາມໝາຍວ່າ: “ແນວທາງການປະພຶດປະຕິບັດທີ່ສືບທອດກັນມາເປັນເວລາດົນນານ”.
“ຮີດສິບສອງຄອງສິບສີ່”ແມ່ນແນວທາງການປະພຶດປະຕິບັດ ທີ່ເຈົ້າຟ້າງຸ່ມມະຫາລາດ ໄດ້ກຳນົດຂຶ້ນ ພາຍຫຼັງທີ່ທ້ອນໂຮມບັນດາຫົວເມືອງລາວເຂົ້າເປັນອານາຈັກລ້ານຊ້າງເອກະ ພາບ. ຈຸດປະສົງກໍແມ່ນເພື່ອໃຫ້ປະຊາຊົນທີ່ເຊື່ອຖືຜີສາງນາງໄມ້ທີ່ ງົມງວາຍໃຫ້ມານັບຖືສາສະໜາພຸດ ໂດຍມີແນວທາງປະຕິບັດ ຄື ຮີດສິບສອງຄອງສິບສີ່ແທນ.
ຮີດສິບສອງ
- ເຖິງເດືອນຈຽງມານັ້ນ ໃຫ້ລ້ຽງຜີມົດ, ຜີໝໍ, ຜີຟ້າ, ຜີແຖນ ແລະ ນິມົນພຣະສັງຄະເຈົ້າເຂົ້າປະລິວະສະກຳ (ບຸນເຂົ້າກຳ, ພຣະສົງ, ຄູບາເຂົ້າກຳ)
- ເຖິງລະດູເດືອນຍີ່ ໃຫ້ນິມົນພະສັງຄະເຈົ້າມາຕັ້ງສູດໄຊຍະມຸງຄຸນເອົາບຸນຄຸນເຂົ້າ (ບຸນກອງເຂົ້າ ຫຼື ສູດຂວັນເຂົ້າ)
- ເຖິງເດືອນ 3 ອອກໃໝ່ 3 ຄ່ຳ ບຸນໄຂປະຕູເລົ້າເຂົ້າ, ເດືອນ 3 ເພັງ 15 ຄ່ຳ ໃຫ້ເຮັດທານເອົາບຸນເຂົ້າຈີ່ ແລະ ບຸນມາຄະບູຊາ, ສາມະເນນຈຳສິນ 10 ແລະ ພຣະສົງຈຳສິນ 227
- ເຖິງເດືອນ 4 ໃຫ້ຫາດອກໄມ້ມາສັກສະລາບູຊາ ແລະ ເຮັດບຸນຟັງທຳມະເທດສະໝາ ຫຼື ບຸນມະຫາເວດສັນຕະລະຊາດົກ (ບຸນພະເວດ) ເປັນຕົ້ນ.
- ເຖິງລະດູເດືອນ 5 ສັງຂານໃໝ່ມານັ້ນ ໃຫ້ນິມົນພຣະສົງອົງຄະເຈົ້າຕັ້ງສູດໄຊຍະມຸງຄຸນ. ຮຸ່ງເຊົ້າເປັນມື້ເນົາ ໃຫ້ມາກັນເຮັດບຸນໃຫ້ທານເຂົ້ານ້ຳໂພຊະນາຫານ ໃຫ້ສັງຄະເຈົ້າຜູ້ມີສິນແລ້ວຂໍສົມມາຄະລະວະພຣະພຸດທະຮູບ, ພະທຳມະເຈົ້າ, ພະສັງຄະເຈົ້າ, ພໍ່ແມ່ເຖົ້າແກ່ ແລະ ຜົວແຫ່ງຕົນ; ປະການໜຶ່ງປຸກຜາມໄຊກາງບ້ານ ແລະ ນິມົນພຣະສັງຄະເຈົ້າມາຕັ້ງສູດໄຊຍະມຸງຄຸນ 7 ມື້ 7 ຄືນ ແລະ ໃຫ້ເຮັດທານຖະຫວາຍນ້ຳ ໂພສະນາຫານແກ່ພະສົງແລ້ວພາກັນແຕ່ງຄືນກີຍາບູຊາເບີກສົ່ງຜີບໍລິສາດ ຄືໃຫ້ປຸກຮ້ານໄວ້ 4 ແຈຂອງບ້ານແລ້ວນິມົນພຣະສົງຄະເຈົ້າມາສູດ ພະຍາທັງ 4 ໃສ່ໃນຮ້ານນັ້ນ ແລະ ມີຝ້າຍພະມະຈາລີຍັງ (ຝ່າຍມຸງຄຸນ) ໄວ້ອ້ອມບ້ານຄັນເຖິງວັນຖ້ວນ 7 ນັ້ນໃຫ້ເອົາ ບາດ 7 ໜ່ວຍໃສ່ນ້ຳມົນ ແລ້ວໃຫ້ພະສົງສູດອ້ອມບ້ານຫວ່ານແຮ່ຊາຍໄປນຳພ້ອມກັບການສູດນ້ຳມົນ ແລະ ໃຫ້ຂຽນກະຖາພະເຈົ້າ 5 ພະອົງຕິດ ຫຼື ແຂວນໄວ້ປະຕູບ້ານວ່າດັ່ງນີ້: “ອະອຸເອ ວະນະວະວະນະນະມະອະອຸນະໂມ ພຸດທະໂຍ ໃຫ້ຮັກສາໄວ້ແຕ່ 3 ມື້ ຫາ 7 ມື້ ຄົນໃນບໍ່ໃຫ້ອອກຄົນນອກບໍ່ໃຫ້ຂົ້າ. 7 ມື້ນັ້ນຄືໃຫ້ຊື້ຂາຍສິ່ງຂອງນຳກັນທີ່ນອນບ້ານເຮືອນແຫ່ງຕົນ.
- ເຖິງເດືອນ 6 ໃຫ້ເຮັດພຸດທະພິເສກຫົດສົງພະພຸດທະຮູບເຈົ້າ ແລ້ວເຊີນເອົາພະພຸດທະຮູບຂື້ນແທ່ນບັນລັງຕາມເດີມ ຫຼື ທຳບຸນບວດຫົດ ແລະ ບຸນວິສາຄະບູຊາ 7.ເຖິງລະດູເດືອນ 7 ໃຫ້ບູຊາເທວະດາອາລັກລ້ຽງມະເຫສັກຫຼັກບ້ານ, ຫຼັກເມືອງ ແລະ ໃຫ້ເຮັດພິທີເບີກສຳລະຂັບໄລ່ຂີ້ດຽດຈັງໄຮ, ແນວບໍ່ດີບໍ່ງາມ ຊຶ່ງອາດຈະເກີດຂື້ນ.
- ເຖິິງລະດູເດືອນ 8 ອອກໃໝ່ 15 ຄ່ຳ ແລະ ແຮມ 1 ຄ່ຳ ບຸນເຂົ້າພັນສາ ໃຫ້ນິມົນພະສົງເຂົ້າພັນສາ ແລ້ວປ່າວເຕືອນຍາດຕິພີ່ນ້ອງເອົາເຜິ້ງມາຕີທຽນເຫຼັ້ມໃຫຍ່ ຖວາຍແດ່ພະສົງຄະເຈົ້າ ແລະ ຖວາຍນ້ຳໂພຊະນາຫານ ຟັງທຳມະເທດສະໜາຕາມສັດທາ
- ເຖິງເດືອນ 9 ດັບໃຫ້ເຮັດບຸນເຂົ້າປະດັບດິນ, ເຮັດຕົ້ນກະລາພຶກ ນິມົນເອົາພະສົງຄະເຈົ້າສູດໄຊຍະມຸງຄຸນ ຮຸ່ງເຊົ້າຈຶ່ງເອົາເຂົ້າປະດັບດິນໄປຢາຍໄວ້ຕາມດິນຕາມຫຍ້າ ອຸທິດຝາກໃຫ້ຍາດພີ່ນ້ອງ ແລະ ເພດຜີທັງຫຼາຍ ແລະ ຖວາຍແດ່ພະສັງຄະເຈົ້າ
- ເຖິງລະດູເດືອນ 10 ເພັງ ໃຫ້ເຮັດບຸນເຂົ້າສະຫຼາກ ຝາກໄປຫາຍາດພີ່ນ້ອງ ແລະ ເທວະດາອາຮັກທັງຫຼາຍຊຶ່ງໃນພາເຂົ້າຈະຂຽນສະຫຼາກໃສ່
- ເຖິງເດືອນ 11 ເພັງໃຫ້ນິມົນພະສັງຄະເຈົ້າພະສົງອອກວັດສາ ແລະ ທຳການບາສີພະພິຂຸສຳມະເນນ ຖວາຍນ້ຳໂພຊະນາຫານ ແລະ ຜ້າຈຳພັນສາແກ່ພະສົງ ແລ້ວນິມົນທານໃຫ້ຢູ່ຕໍ່ໄປເພື່ອໃຫ້ຈຳພັນສາໃນປີໜ້າ
- ຕັ້ງແຕ່ເດືອນ 11 ແຮມ 1 ຄ່ຳ ຫາ ເດືອນ 12 ເພັງ ໃຫ້ພ້ອມກັນເຮັດບຸນກະຖິນ ຖວາຍອັດຖະບໍລິຂານແກ່ພະສັງຄະເຈົ້າ. ບຸນມະຫາກະຖິນແມ່ນບຸນກຸສົນເປັນບຸນໃຫຍ່, ຕ້ອງມີການຫ້າງຫາກະກຽມໃນເວລາອັນຍາວນານສົມຄວນ ເປັນການທານໃຫຍ່.
- ບຸນກະຖິນວັດໜຶ່ງຈະຮັບມະຫາກະຖິນໄດ້ພຽງ 1 ກອງເທົ່ານັ້ນ. ໃນວັດນັ້ນຕ້ອງມີພະສົງແຕ່ 5 ອົງຂື້ນໄປ ຈຶ່ງສາມາດຮັບກະຖິນໄດ້ ການຖວາຍມະຫາກະຖິນໃນກອງມະຫາກະຖິນຕ້ອງປະກອບມີຜ້າໄຕ, ບາດ 1 ໜ່ວຍ, ເວລາພະສົງຮັບເອົາມະຫາກະຖິນແລ້ວ ພຣະສົງຕ້ອງທະລົງຜ້າຮອດເດືອນ 4 ເພັງ.
ຄອງສິບສີ່
ຄອງສິບສີ່ໝາຍເຖິງຂໍ້ກຳນົດ 14 ຂໍ້ ທີ່ປະຊາຊົນລາວເຮົາ ຖືເປັນທຳນຽມປະຕິບັດມາຕັ້ງແຕ່ດົນນານແລະໃນປັດຈຸບັນກໍຍັງເຊື່ອຖືຢູ່ ແຕ່ອາດຈະບໍ່ເຂັ້ມງວດ ຫຼືບາງຂໍ້ໃນບາງທ້ອງຖິ່ນກໍປ່ອຍວາງໄປແລ້ວ. ຄອງສິບສີ່ມີຄື:
- ຢ່າຢຽບເງົາຂອງພະສົງ ຫຼື ຜູ້ມີສິນບໍລິສຸດ
- ຢ່າເອົາອາຫານເຫຼືອ ຫຼື ເງື່ອນ ໄປໃຫ້ພະສົງສັນ
- ຢ່າເສບກາມະຄຸນໃນມື້ວັນສິນ, ວັນເຂົ້າພັນສາ, ວັນມາຄະບູຊາ, ວັນວິສາຂະບູຊາ ແລະ ວັນກຸດສົງການຢ່າງເດັດຂາດ.
4.ເມື່ອພະສົງກາຍມາໃຫ້ນັ່ງລົງ, ນົບມືໄຫວ້ແລ້ວຈຶ່ງຄ່ອຍຍ່າງກາຍ ຫຼືຈຶ່ງຄ່ອຍລົມນຳເພິ່ນ. - ມື້ພະສົງເຂົ້າກຳ ໃຫ້ມີດອກໄມ້ທູບທຽນແລະເຄື່ອງບໍລິຂານໄປທານຮ່ວມເພິ່ນ.
- ກ່ອນຈະເຂົ້ານອນໃຫ້ອາບນ້ຳ ຫຼືລ້າງຕີນເສຍກ່ອນ
7.ເມື່ອເຖິງວັນສິນດັບ-ສິນເພັງ ໃຫ້ເຮັດບຸນໃສ່ບາດ ຫຼືນິມົນພະສົງມາສູດມຸງຄຸນເຮືອນ.
8.ເມື່ອເຖິງວັນສິນເພັງໃຫ້ແຕ່ງຂັນດອກໄມ້ ທູບທຽນ ໄປສົມມາຜົວຂອງຕົນ
9.ເມື່ອພະສົງສາມະເນນມາບິນທະບາດ ຢ່າໃຫ້ເພິ່ນຄອຍຖ້າ, ເວລາປ່ອນບາດຢ່າໃຫ້ມືຊູນບາດ ຫຼືຊູນຖືກພະສົງສາມະເນນ, ຍາມປ່ອນບາດຢ່າໃສ່ໝວກ, ຢ່າເອົາຜ້າປົກຫົວ, ຢ່າໃສ່ເກີບ, ຢ່າອຸ້ມເດັກນ້ອຍ, ຢ່າຖືມີດຖືພ້າ ຫຼືຢ່າຖືອາວຸດໃດໆ. - ເມື່ອຮອດວັນສິນ 8 ຄ່ຳ, 14 ຫຼື 15 ຄ່ຳ ໃຫ້ພາກັນສົມມາກ້ອນເສົ້າ, ແມ່ຂັ້ນໄດ ແລະ ປະຕູເຮືອນ.
- ກ່ອນຈະຂຶ້ນເຮືອນໃຫ້ລ້າງຕີນສາກ່ອນ.
- ໃຫ້ພາກັນເຮັດຮົ້ວອ້ອມວັດແລະບ້ານເຮືອນຂອງຕົນໃຫ້ດີ.
- ເມື່ອເຖິງລະດູການເກັບກ່ຽວຜົນລະປູກ ຢ່າຟ້າວກິນກ່ອນ ໃຫ້ເອົາໄປເຮັດບຸນໃຫ້ທານແກ່ຜູ້ມີສິນກ່ອນແລ້ວຈຶ່ງຄ່ອຍກິນ. (ຕົວຢ່າງ: ຍາມເຂົ້າໃໝ່ ກໍເອົາໄປບູຊາ ຫຼື ໃສ່ບາດກ່ອນ, ແລ້ວຈຶ່ງຄ່ອຍກິນ).
- ຢ່າພາກັນລັກໂລບຕາຊິງ, ຢ່າພາກັນຈ່າຍເງິນແດງ ແປງເງິນຄວ່າງ, ຢ່າກ່າວຄຳຫຍາບຊ້າ ກ້າແຂງ ຕໍ່ກັນ ແລະ ກັນ.
