ຖ້ຳເກົາເລົາ ເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວທີ່ສວຍງາມຂອງລາວ ອີກສະຖານທີ່ໜຶ່ງ ຕັ້ງຢູ່ບ້ານ ນ້ຳແອ່ງ, ເມືອງ ວຽງພູຄາ, ແຂວງ ຫຼວງນ້ຳທາ ໄປຕາມເສັ້ນທາງ R3A ຫ່າງຈາກເສັ້ນທາງທິດຕາເວັນອອກ 200 ແມັດ, ໄກຈາກເທດສະບານເມືອງ ວຽງພູຄາ ໄປທາງທິດເໜືອ 12 ກິໂລແມັດ ແລະ ໄກຈາກເທດສະບານແຂວງ ໄປທາງທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ 48 ກິໂລແມັດ.
ຕາມຕຳນານກ່າວຂານກັນວ່າ ເປັນເວລາເຫິງນານມາແລ້ວມີ 2 ອ້າຍນ້ອງ ຜູ້ອ້າຍຊື່ວ່າທ້າວເກົາ ຜູ້ນ້ອງຊື່ວ່າທ້າວ ເລົາ ໄດ້ພາກັນໄປລ່າສັດເລີຍໄປພົບເຫັນປາກຖ້ຳ ແລ້ວພາກັນເຂົ້າໄປໃນຖ້ຳ ບໍ່ເຫັນທາງອອກ ຄ້າງຢູ່ໃນຖ້ຳເປັນເວລາ 4 ມື້ 4 ຄືນ ຄິດວ່າເຮັດຜິດເຈົ້າດິນເຈົ້າດອນ (ຜີຖ້ຳ) ຕາມຄວາມເຊື່ອ, ຈົນໝົດປັນຍາຫາທາງອອກ ເລີຍນັ່ງຈີ້ມແຂ້ວ ພໍດີ ເຂົ້າຕິດໄມ້ຈີ້ມແຂ້ວອອກມາ 4 ເມັດ ຈຶ່ງເອົາໄປຂໍຂະມາເຈົ້າຖ້ຳ ຈາກນັ້ນຕາຈຶ່ງແຈ້ງສະຫວ່າງ ເຫັນທາງອອກຈາກຖ້ຳ ເວລາອອກຈາກຖ້ຳກໍເຫັນສັດປ່າປະເພດຊ້າງ, ມ້າ, ກະທິງ, ກວາງ, ຟານ ແລະສັດປີກຫຼາຍສາຍພັນຢູ່ໃນປ່າທີ່ດົກໜາ.
ດັ່ງນັ້ນ, ຖ້ຳແຫ່ງນີ້ຈຶ່ງມີຊື່ວ່າ ຖ້ຳເກົາເລົາ ເປັນຊື່ຂອງສອງອ້າຍນ້ອງ ທີ່ໄດ້ພົບເຫັນເປັນຄັ້ງທຳອິດ ຖ້ຳເກົາເລົາ ຕັ້ງຢູ່ໃນເຂດປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດ ອຸທິຍານມໍລະດົກອາຊຽນ, ປີ 2003 ຄະນະວິຊາການດ້ານອຸມົງຂອງເຢຍລະມັນໄດ້ທຳການສຳລວດ ດ້ວຍການເກັບກຳຂໍ້ມູນໂດຍການໃຊ້ສາຍວັດແທັກ, ຕໍ່ມາປີ 2005 ຄະນະວິຊາການດັ່ງກ່າວໄດ້ສຳຫຼວດຮອບທີ 2 ໂດຍໃຊ້ລະບົບຈຸດທີ່ຕັ້ງພື້ນທີ່ໂລກ Global Positioning System ( GPS) ສອງຖ້ຳຄື: ຖ້ຳທີ່ໜຶ່ງແມ່ນຖ້ຳເກົາເລົາ ເປັນຖ້ຳລຸ່ມທີ່ມີຄວາມຍາວ 3.120 ແມັດ ບ່ອນສູງທີ່ສຸດ 80 ແມັດ ທັງສອງຖ້ຳເປັນທາດຫີນໂຟຊິວ ( Fossil ) ທີ່ຖືກສ້າງຄວາມງາມໂດຍທຳມະຊາດ ປະກອບມີໜໍ່ຫີນ, ຝາພະໜັງຫີນ ທີ່ມີລວດລາຍວິຈິດສິນແບບພິດສະດານ.
ປີ 2010 ອົງການທ່ອງທ່ຽວແຫ່ງຊາດ ສົມທົບກັບພະແນກທ່ອງທ່ຽວແຂວງ ໄດ້ເຮັດການສຳຫຼວດເຂດການພັດທະນາ ໂດຍແບ່ງອອກເປັນສອງເຂດຄື: ເຂດພັດທະນາໄລຍະໜຶ່ງມີເນື້ອທີ 13 ເຮັກຕາ ແລະ ເຂດພັດທະນາໄລຍະສອງ ມີເນື້ອທີ 16 ເຮັກຕາ.
ປີ 2011 ລັດທະບານໄດ້ຮັບທຶນຊ່ວຍເຫຼືອ ຈາກທະນາຄານພັດທະນາອາຊີ 158.550 ໂດລາສະຫະລັດ ນຳໃຊ້ເຂົ້າໃນການກໍ່ສ້າງສີ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກໃນ ຖ້ຳເກົາເລົາ ຄື: ສ້າງອາຄານຕະຫຼາດຊຸມຊົນ 2 ຫຼັງ, ລານຈອດລົດ, ຫ້ອງນ້ຳ 1 ຫຼັງ, ຂົວໜຶ່ງແຫ່ງ ເສັ້ນທາງຢາງນອກຖ້ຳຍາວ 200 ແມັດ, ກໍ່ສ້າງ ແລະ ປັບປຸງທາງຍ່າງຈຳນວນໜຶ່ງ ພາຍຫຼັງສຳເລັດການກໍ່ສ້າງສີ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກແລ້ວ ກໍໄດ້ມອບໃຫ້ອຳນາດການປົກຄອງບ້ານ ນ້ຳແອ່ງ ໄດ້ຄຸ້ມຄອງບໍລິຫານຈັດການ.
ປີ 2018 ໄດ້ເລີ່ມພັດທະນາເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວທາງທຳມະຊາດ ໂດຍທຶນຊ່ວຍເຫຼືອຂອງທະນາຄານພັດທະນາອາຊີ (ADB) ພາຍໃຕ້ໂຄງການພັດທະນາການທ່ອງທ່ຽວ ແບບປະຊາຊົນມີສ່ວນຮ່ວມເພື່ອຄວາມຍືນຍົງ 123 ລ້ານກີບ ສົມທົບກັບແຮງງານປະຊາຊົນ ຕິດຕັ້ງຕະຂ່າຍໄຟຟ້າເຂົ້າໃນຖ້ຳມີຄວາມຍາວ 700 ແມັດ.
ໃນແຜນພັດທະນາ ເສດຖະກິດ – ສັງຄົມ ຄັ້ງທີ່ 8 (2016-2020) ແຂວງໄດ້ກໍານົດພັດທະນາໃຫ້ເປັນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ໃຫ້ສາມາດຕອບສະໜອງກັບການທ່ອງທ່ຽວ R3A ທີ່ເຊື່ອມຕໍ່ກັບບັນດາແຂວງພາກເໜືອຂອງລາວ ແລະ ປະເທດໃກ້ຄຽງ.
ຖ້ຳເກົາເລົາ ເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວທີ່ສວຍງາມຂອງລາວ ອີກສະຖານທີ່ໜຶ່ງ ຕັ້ງຢູ່ບ້ານ ນ້ຳແອ່ງ, ເມືອງ ວຽງພູຄາ, ແຂວງ ຫຼວງນ້ຳທາ ໄປຕາມເສັ້ນທາງ R3A ຫ່າງຈາກເສັ້ນທາງທິດຕາເວັນອອກ 200 ແມັດ, ໄກຈາກເທດສະບານເມືອງ ວຽງພູຄາ ໄປທາງທິດເໜືອ 12 ກິໂລແມັດ ແລະ ໄກຈາກເທດສະບານແຂວງ ໄປທາງທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ 48 ກິໂລແມັດ.
ຕາມຕຳນານກ່າວຂານກັນວ່າ ເປັນເວລາເຫິງນານມາແລ້ວມີ 2 ອ້າຍນ້ອງ ຜູ້ອ້າຍຊື່ວ່າທ້າວເກົາ ຜູ້ນ້ອງຊື່ວ່າທ້າວ ເລົາ ໄດ້ພາກັນໄປລ່າສັດເລີຍໄປພົບເຫັນປາກຖ້ຳ ແລ້ວພາກັນເຂົ້າໄປໃນຖ້ຳ ບໍ່ເຫັນທາງອອກ ຄ້າງຢູ່ໃນຖ້ຳເປັນເວລາ 4 ມື້ 4 ຄືນ ຄິດວ່າເຮັດຜິດເຈົ້າດິນເຈົ້າດອນ (ຜີຖ້ຳ) ຕາມຄວາມເຊື່ອ, ຈົນໝົດປັນຍາຫາທາງອອກ ເລີຍນັ່ງຈີ້ມແຂ້ວ ພໍດີ ເຂົ້າຕິດໄມ້ຈີ້ມແຂ້ວອອກມາ 4 ເມັດ ຈຶ່ງເອົາໄປຂໍຂະມາເຈົ້າຖ້ຳ ຈາກນັ້ນຕາຈຶ່ງແຈ້ງສະຫວ່າງ ເຫັນທາງອອກຈາກຖ້ຳ ເວລາອອກຈາກຖ້ຳກໍເຫັນສັດປ່າປະເພດຊ້າງ, ມ້າ, ກະທິງ, ກວາງ, ຟານ ແລະສັດປີກຫຼາຍສາຍພັນຢູ່ໃນປ່າທີ່ດົກໜາ.
ດັ່ງນັ້ນ, ຖ້ຳແຫ່ງນີ້ຈຶ່ງມີຊື່ວ່າ ຖ້ຳເກົາເລົາ ເປັນຊື່ຂອງສອງອ້າຍນ້ອງ ທີ່ໄດ້ພົບເຫັນເປັນຄັ້ງທຳອິດ ຖ້ຳເກົາເລົາ ຕັ້ງຢູ່ໃນເຂດປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດ ອຸທິຍານມໍລະດົກອາຊຽນ, ປີ 2003 ຄະນະວິຊາການດ້ານອຸມົງຂອງເຢຍລະມັນໄດ້ທຳການສຳລວດ ດ້ວຍການເກັບກຳຂໍ້ມູນໂດຍການໃຊ້ສາຍວັດແທັກ, ຕໍ່ມາປີ 2005 ຄະນະວິຊາການດັ່ງກ່າວໄດ້ສຳຫຼວດຮອບທີ 2 ໂດຍໃຊ້ລະບົບຈຸດທີ່ຕັ້ງພື້ນທີ່ໂລກ Global Positioning System ( GPS) ສອງຖ້ຳຄື: ຖ້ຳທີ່ໜຶ່ງແມ່ນຖ້ຳເກົາເລົາ ເປັນຖ້ຳລຸ່ມທີ່ມີຄວາມຍາວ 3.120 ແມັດ ບ່ອນສູງທີ່ສຸດ 80 ແມັດ ທັງສອງຖ້ຳເປັນທາດຫີນໂຟຊິວ ( Fossil ) ທີ່ຖືກສ້າງຄວາມງາມໂດຍທຳມະຊາດ ປະກອບມີໜໍ່ຫີນ, ຝາພະໜັງຫີນ ທີ່ມີລວດລາຍວິຈິດສິນແບບພິດສະດານ.
ປີ 2010 ອົງການທ່ອງທ່ຽວແຫ່ງຊາດ ສົມທົບກັບພະແນກທ່ອງທ່ຽວແຂວງ ໄດ້ເຮັດການສຳຫຼວດເຂດການພັດທະນາ ໂດຍແບ່ງອອກເປັນສອງເຂດຄື: ເຂດພັດທະນາໄລຍະໜຶ່ງມີເນື້ອທີ 13 ເຮັກຕາ ແລະ ເຂດພັດທະນາໄລຍະສອງ ມີເນື້ອທີ 16 ເຮັກຕາ.
ປີ 2011 ລັດທະບານໄດ້ຮັບທຶນຊ່ວຍເຫຼືອ ຈາກທະນາຄານພັດທະນາອາຊີ 158.550 ໂດລາສະຫະລັດ ນຳໃຊ້ເຂົ້າໃນການກໍ່ສ້າງສີ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກໃນ ຖ້ຳເກົາເລົາ ຄື: ສ້າງອາຄານຕະຫຼາດຊຸມຊົນ 2 ຫຼັງ, ລານຈອດລົດ, ຫ້ອງນ້ຳ 1 ຫຼັງ, ຂົວໜຶ່ງແຫ່ງ ເສັ້ນທາງຢາງນອກຖ້ຳຍາວ 200 ແມັດ, ກໍ່ສ້າງ ແລະ ປັບປຸງທາງຍ່າງຈຳນວນໜຶ່ງ ພາຍຫຼັງສຳເລັດການກໍ່ສ້າງສີ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກແລ້ວ ກໍໄດ້ມອບໃຫ້ອຳນາດການປົກຄອງບ້ານ ນ້ຳແອ່ງ ໄດ້ຄຸ້ມຄອງບໍລິຫານຈັດການ.
ປີ 2018 ໄດ້ເລີ່ມພັດທະນາເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວທາງທຳມະຊາດ ໂດຍທຶນຊ່ວຍເຫຼືອຂອງທະນາຄານພັດທະນາອາຊີ (ADB) ພາຍໃຕ້ໂຄງການພັດທະນາການທ່ອງທ່ຽວ ແບບປະຊາຊົນມີສ່ວນຮ່ວມເພື່ອຄວາມຍືນຍົງ 123 ລ້ານກີບ ສົມທົບກັບແຮງງານປະຊາຊົນ ຕິດຕັ້ງຕະຂ່າຍໄຟຟ້າເຂົ້າໃນຖ້ຳມີຄວາມຍາວ 700 ແມັດ.
ໃນແຜນພັດທະນາ ເສດຖະກິດ – ສັງຄົມ ຄັ້ງທີ່ 8 (2016-2020) ແຂວງໄດ້ກໍານົດພັດທະນາໃຫ້ເປັນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວທີ່ໄດ້ມາດຕະຖານ, ໃຫ້ສາມາດຕອບສະໜອງກັບການທ່ອງທ່ຽວ R3A ທີ່ເຊື່ອມຕໍ່ກັບບັນດາແຂວງພາກເໜືອຂອງລາວ ແລະ ປະເທດໃກ້ຄຽງ.
