ວັດຄີລີ ຫຼື ວັດສຸວັນນະຄີລີ ຕາມຕຳນານກ່າວວ່າວັດນີ້ ສ້າງໂດຍຊາວພວນຈາກເມືອງຊຽງຂວາງ ເມື່ອປີ ພ.ສ 2316 ຄ.ສ 1773 ຢູ່ເທິ່ງເນີນທີ່ເປັນຫໍເຈົ້າຟ້າດອກໄສ້ເດື່ອ ເພື່ອອຸທິດໃຫ້ແກ່ທະຫານຊາວພວນທີ່ໄດ້ເສຍຊີວິດ ໃນການມາຊ່ວຍສູ້ຮົບ ກັບທະຫານພະມ້າ ວັດແຫ່ງນີ້ ເປັນສີ່ງກໍ່ສ້າງໜຶ່ງທີ່ຢືນຢັນເຖິງຄວາມສຳພັນອັນດີ ລະຫວ່າງຊາວພວນຊຽງຂວາງ ແລະ ຊາວຫລວງພະບາງ.
ເນື່ອງຈາກ ເຈົ້າຊາຍຊາວພວນ ທີ່ມີນາມວ່າ:
ເຈົ້າຄຳສັດທາ ໄດ້ມາອະພິເສກສົມຣົດກັບ ເຈົ້ານາງແວ່ນແກ້ວສາມຜິວ ຜູ້ເປັນພຼະຣາຊະທິດາຂອງ ເຈົ້າອິນທະໂສມ ແຫ່ງນະຄອນຫລວງພະບາງ ແລະໄດ້ສົ່ງກອງກໍາລັງທະຫານມາຊ່ວຍສົມເດັດພຼະເຈົ້າສຸລິຍະວົງ ຜູ້ເປັນພຼະເຊດຖາຂອງຂອງພຼະຊາຍາ...
ເຜົ່າອາຄາ ເຂດພູອາໂນມີຕົ້ນກຳເນີດມາຈາກ ສປ ຈີນ ໃນປະມານປີ 1806 ໄດເຄື່ອນຍ້າຍຈາກປະເທດຈີນເຂົ້າໄປອາໄສຢູ່ພາກເໜື່ອຂອງປະເທດຫວຽດນາມເຊິ່ງໃນເມື່ອກ່ອນເອີ້ນວ່າ:
ເມືອງແຖນ,ເມືອງລາ ຫຼືໃນປະຈຸບັນເອີ້ນວ່າ: ດຽນບຽນຟູ,ເຊີນລາ ແລະ ໄລເຈົາ ຂອງປະເທດຫວຽດນາມ
ໃນໄລຍະຕໍ່ມາຍ້ອນທຳມະຊາດບໍ່ເອື້ອອຳນວຍຄວາມສະດວກມີຄວາມຫຍຸ້ງຍາກໃນການທຳມາຫາກີນ ແລະ ທາງດ້ານການເມືອງ ເຜົ່າອາຄາ ຈຶ່ງເຄື່ອນຍ້າຍມຸ້ງໜ້າເຂົ້າມາປະເທດລາວໃນປີ 1831 ໂດຍຂ້າມນ້ຳອູເຂົ້າມາທາງເມືອງ ຂວາ ແຂວງ ຜົ້ງສາລີ ແລະ...
ຊົນເຜົ່າກະຕູແມ່ນຊົນເຜົ່າໜຶ່ງ ທີ່ຕັ້ງພູມລຳເນົາຢູ່ລາວເຮົາມາໄດ້ຫຼາຍປີແລ້ວ.
ສໍາລັບປະຫວັດຄວາມເປັນມາ ແລະ ຕົ້ນກຳເນີດຂອງຊົນເຜົ່ານີ້ແມ່ນຄ້າຍຄືກັນກັບບັນດາຊົນເຜົ່າໃນໝວດພາສາມອນ-ຂະແມ,
ຊື່ງນັກຄົ້ນຄວ້າຫຼາຍຄົນໄດ້ສັນນິຖານວ່າ:
ໄດ້ອົບພະຍົບແລະເຄື່ອນຍ້າຍມາຈາກພາກຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ຂອງອິນເດຍ ແລະ
ບໍລິເວນໃຕ້ຂອງຈີນ ເພາະຢູ່ເຂດນີ້
ຍັງປະກົດມີກຸ່ມຄົນທີ່ປາກເວົ້າພາສາອາມອນຂະແມຢູ່ຄື: ພວກມູນດະ ແລະ
ພວກໂກນເປັນຕົ້ນ.
ປະຈຸບັນຊົນເຜົ່າກະຕູ ຕັ້ງຖິ່ນຖານພູມລຳເນົາ
ແລະ ດຳລົງຊີວິດ ສ່ວນຫຼາຍຢູ່ບັນດາແຂວງພາກໃຕ້ ຂອງລາວເຮົາເຊັ່ນ:
ເມືອງກະລືມ, ເມືອງດາກຈຶງ, ເມືອງທ່າແຕງ ຂອງແຂວງເຊກອງ. ເມືອງເລົ່າງາມ ແຂວງສາລະວັນ.
ເມືອງປາກຊ່ອງ, ເມືອງບາຈຽງຈະເລີນສຸກ
ແຂວງຈຳປາສັກ. ນອກຈາກນີ້ ຊົນເຜົ່າກະຕູ ຍັງມີຢູ່ຫວຽດນາມເຊັ່ນ: ກວາງນາມ,
ດານັ່ງ, ແລະ ແຂວງ...
ໃນວັນທີ 20 ມີນາ, ສະຖາບັນວິຈິດສິນແຫ່ງ ສປປ ລາວ ຮ່ວມກັບ ສູນສົ່ງເສີມສິນລະປະຊີບລະຫວ່າງປະເທດ (ອົງການມະຫາຊົນ) ຫຼື SACICT ນໍາຄະນະຜູ້ບໍລິຫານ ແລະສື່ມວນຊົນເຂົ້າຮ່ວມກິດຈະກຳແລກປ່ຽນຄວາມຮູ້ດ້ານຫັດຖະສິນໃນວັດທະນະທຳຮ່ວມ
